پیشگیری از اختلالات روانشناختی و جلوگیری از انگ های اجتماعی در زمان پاندمی کووید19 و راهکارها

اولین مورد گزارش شده کرونای جدید(COVID-19) در ووهان، استان هوبئی چین در دسامبر 2019 گزارش شد. بیماری کرونای جدید(COVID-19) بسیار مسری و خطر عفونت زایی و شیوع گسترده بسیار بالایی دارد و با توجه به پاندمی سریعی که در دنیا داشته در 30 ژانویه 2020، توسط WHO شرایط اضطراری جهانی بهداشت عمومی و پس از آن رخداد پاندمی اعلام شد. این ویروس در مقایسه با ویروس هایی مانند SARS و Ebola در طی دوره کمون بسیار عفونی است و عفونت بدون علامت وجود دارد که از طریق قطرات تنفسی، تماس و ذرات معلق در هوا منتقل می شود. این بیماری علاوه بر اثر بر جسم افراد، تأثیر بسیار زیادی بر سلامت روانی عموم مردم داشته و افراد درجات مختلفی از مشکلات روانی اجتماعی مانند ترس و اضطراب را نشان می دهند. کووید-19 اثرات فراوان روانشناختی بر جامعه و افراد مبتلا می گذارد، جنبه منفی این ویروس انگ های اجتماعی در این افراد است که موجب بدتر شدن روند درمان شان می شود و حتی این افراد بیماری خود را نیز پنهان می کنند. لذا بنظر می رسد که مشکلات و راهکارهای روانشناختی و پیشگیری از انگ های اجتماعی مرتبط با کووید19 از جمله مطالبی است که بایستی به آن پرداخته شود.

پس از پاندمی اعلام شدن کرونا در اکثر کشورهای دنیا، افراد مبتلا و همچنین افراد سالم ساکن در قرنطینه خانگی و یا حتی قرنطینه های محدود شده در معرض پیامدهای روانی کوتاه و دراز مدت قرار گرفته اند. فوت یک بیمار کرونایی در قرنطینه و انجام مراسم تدفین توسط گروه های ویژه در شرایط قرنطینه، خانواده ی بیمار را از تماس با فرد از دست رفته، دیدن، لمس کردن و وداع با او در آخرین لحظات و پس از مرگ؛ محروم می کند و فشارهای روحی و روانی عدیده ای از جمله سندرم سوگ ابراز نشده را به خانواده ها وارد می کند. قرنطینه خانواده ها و افراد مبتلا باعث بروز استرس، نگرانی، بیش برانگیختگی، مشکلات خواب و اختلالات شناختی می شود. با توجه به فشارهای روحی و روانی گسترده ای که بر جوامع از جنبه های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی مرتبط با کووید-19 به آن ها تحمیل می شود؛ افزایش خشونت های فردی، خانوادگی و اجتماعی قابل انتظار می باشد.

انتشار اطلاعات غلط، تصورات اشتباه مردم و کاربرد کلمات با بار منفی از علل انگ اجتماعی در بیماران مبتلا به کووید19 است. نه تنها مبتلایان فوت شده یا بهبودیافته از بیماری، افراد قرنطینه شده، بلکه خانواده های آنها نیز در معرض دریافت انگ و طرد از سوی جامعه هستند. عدم‌ تمایل دوستان و نزدیکان به رفت و آمد در خانه فرد مبتلا به کرونا به دلیل ترس از سرایت بیماری، می‌تواند منجر به تشدید انزوا، احساس تنهایی و هیجانات پیچیده ای شود. خانواده ها و نزدیکان مبتلایان، همچنین ممکن است به دلیل شرایط جداسازی، قرنطینه و عدم امکان مراقبت از فرد مبتلا در دوران بیماری، احساس گناه و خود سرزنش گری مفرط و اختلال در بازگشت به زندگی و عملکردهای قبلی خود را در نتیجه ی آن، تجربه کنند‌. چنین شرایطی مطرح کننده ی لزوم حمایت روانی- اجتماعی ویژه از این گروه از افراد است. با آگاهی بخشی عمومی مردم در خصوص ویژگی ها و شرایط این بیماران بایستی تعامل و همدردی مناسبی بین افراد در جوامع مختلف صورت گیرد تا از اثرات منفی روحی و روانی افراد کاست.

اقداماتی از جمله موارد زیر می تواند در کاهش اثرات روانشناختی موثر باشد:

1. فراهم آوردن امکان انتقال افراد فوت شده به شهر محل سکونت، انتخاب محل تدفین آن ها توسط خانواده، و همچنین ایجاد فرصتی برای نزدیکان بیمار برای مشاهده ی بدن و صورت فرد فوت شده به روشی ایمن و با فاصله، مانع از شکل گیری ابهام و ذهنیت و‌ پیامدهای روانی ناشی از یک سوگ پیچیده خواهد شد.

2. استفاده از کیسه های شفاف برای انتقال بدن افراد فوت شده؛ و برقراری امکان حضور یکی از اعضای خانواده در حین انتقال با آمبولانس تا محل تدفین، و به اشتراک گذاشتن آخرین تصاویر با اعضای خانواده توسط او، می‌تواند کمک کننده باشد.

3. انجام مشاوره تلفنی و اینترنتی در قالب telemedicine برای غربالگری روانشناختی

4. توسعه اپلیکیشن های آموزشی حمایت از اختلالات روانشناختی افراد

5. توجه و احترام به آداب و رسوم محلی و فرهنگی معمول جوامع مختلف

6. حضور روحانی و کشیش در بیمارستان ها و مراکز بهداشتی و درمانی

7. برگزاری جلسات debriefing تعدیل شده و hot wash به صورت مجازی برای بیماران و افراد سالم در قرنطینه

8. ایجاد آمادگی ذهنی و توضیحات کافی پیرامون اقدامات ایمنی ضروری پس از قرنطینه

9. تقویت و احترام به عقاید مذهبی و فرهنگی و حمایت برای انجام آن ها

10. برگزاری مراسم تدفین و جشن ها به صورت مجازی از طریق شبکه های اجتماعی

11. حمایت های اجتماعی و اقتصادی از طرف دولت ها به جوامع خصوصا افراد فقیر و گروه های آسیب پذیر

12. جلب توافق و همکاری برای اعمال محدودیت های ناگریز در حین انتقال و تدفین، برای خانواده های افراد بدحال مشکوک یا تشخیص داده شده

13. استفاده از روش های تن آرامی و یوگا

14. کمتر پیگیری کردن اخبار.

 

همچنین اقدامات زیر در جلوگیری از انگ های اجتماعی در مبتلایان موثر است:

1. افزایش دانش و آگاهی جوامع در خصوص کووید-19 به نحوه رفتار متقابل افراد با هم تاثیرگذار است و باعث کاهش انگ زدن های اجتماعی شود.

2. احترام به عزت نفس و شخصیت افراد مبتلا به کووید-19

3. عدم استفاده از کلمات با بار منفی توسط پرسنل بهداشت و درمان، مردم و جامعه

4. تولید محتواهای علمی و آموزشی تاثیرگذار توسط سلبریتی ها، بلاگرها، اینفلوئنسرهای شبکه های اجتماعی و رهبران مذهبی برای انجام مداخلات آموزش همگانی

5. انسجام بخشیدن به پیوندهای اجتماعی

6. به اشتراک گذاری تجربیات و روایت های مبتلایان به کووید-19 با سایرین

7. کنار گذاشتن اطلاعات و باورهای غلط

8. احساس مسئولیت اجتماعی همه افراد جامعه نسبت به هم

9. ایجاد یک شبکه اطلاع رسانی عمومی و فراسازمانی برای مقابله با اخبار غیرصحیح و دروغ در مورد بیماری کووید-19 و بیماران مبتلا به آن.

با توجه به این که در خصوص کووید-19 اطلاعات منسجم و علمی تایید شده ای وجود ندارد تصور رایج، خطرناک شمردن و ترسناک دانستن این ویروس در بین جوامع و کشورهای مختلف می باشد که اثرات روانشناختی نامناسبی را بر روی مردم می تواند داشته باشد. به چالش کشیدن افکار ایجادکننده ی احساس گناه، پردازش هیجانات دردناک، تشویق افراد سوگوار به مراقبت از خود، تقویت تاب آوری و توانایی تطابق با پیامدهای فقدان رخ داده، با دریافت حمایت روانشناختی در قالب مشاوره، روان‌درمانی و قرار گرفتن در ارتباط با سایر خانواده های قرنطینه شده به صورت ایمن، می توان به فراهم آوردن شرایط مناسب برای ارتقای آمادگی ذهنی افراد کمک نماید. تعداد بالای درگذشتگان و‌ نیاز مبتلایان و بازماندگان به دریافت حمایت روانی-اجتماعی، مطرح کننده ی نیاز به ارائه خدمات مشاوره در سطح وسیع، و با هدف کاهش پیامدهای درازمدت در سطح خانواده ها و جامعه است، که بایستی توسط سیاست گذاران و برنامه ریزان سلامت جهانی، منطقه ای، ملی و محلی اعمال گردد.