پس از وقوع بحران و بلایای طبیعی، اغلب والدین سردرگم هستند که باید درباره آن با کودک خود صحبت کنند یا اتفاقات پیش‌آمده را از او پنهان کنند.

در حقیقت، کودکان بسیار بیشتر از آنچه که تصور می‌کنید معنای گفت‌وگوهای شما از حوادثی را که رخ داده است، درک و دریافت می‌کنند. هنگامی که بزرگسالان با یکدیگر درباره یک بحران و حوادث رخ‌داده پس از آن صحبت می‌کنند، کودکان کاملا نظرات آن‌ها را جدی می‌گیرند. به همین سبب بهترین رفتار از سوی شما این است که بنشینید و درباره وقوع بحران با کودک خود صحبت کنید. اگر این کار را نکنید، کودک شما خود به تنهایی به این نتیجه می‌رسد که چقدر وقوع این بحران خاص یا وقوع بلایای طبیعی می‌تواند وحشتناک باشد.

زمانی را به صحبت با کودک خود اختصاص دهید.

شما زیر بار اضطراب و تنش شدیدی هستید و ممکن است فکر کنید اختصاص زمانی برای صحبت با کودکتان، آخرین نگرانی‌ است که در این شرایط باید داشته باشید؛ اما فراموش نکنید که کودکتان به شما نیاز دارد. والدین معمولا منتظر می‌مانند تا زمان مناسبی برای صحبت با کودک فراهم شود؛ اما در حقیقت بهترین زمان برای صحبت با کودکان هنگامی است که آن‌ها اضطراب دارند و نیازمند پاسخ شما هستند. یادتان باشد لحظه‌ای که در کنار کودکتان می‌نشینید، با واژه‌هایی اطمینان ‌بخش با او سخن می‌گویید یا او را در آغوش می‌گیرید؛ احساس امنیت را در او ایجاد کرده‌اید.

احساسات آنها را بپذیرید.

نگرانی‌ها و احساسات کودک خود را بپذیرید. برای این کار معمولا لازم است که شما به خوبی به حرف‌های او گوش کنید. زمانی را به مطرح کردن پرسش‌هایی با کودک اختصاص دهید تا کشف کنید دلیل اصلی نا امیدی و ترس او از وقوع بحران و بلایای طبیعی چیست.

شما باید احساسات او را بپذیرید و به او اجازه دهید گریه کند، فریاد بزند یا ناراحتی و خشم خود را به روش‌های دیگری بروز دهد. شما نمی‌توانید تعیین کنید که کودک باید چه احساسی داشته باشد؛ شما فقط می‌توانید با گفتن جمله‌هایی همچون «اشکالی نداره گریه کنی» یا «من هم ناراحتم» یا «من هم عصبانی هستم، بیا بریم بیرون و انقدر بدوییم که عصبانیتمان را فراموش کنیم» به او کمک کنید تا احساساتش را با شما سهیم شود.

درباره وقوع بحران با او صادق باشید.

برای اینکه به کودکان کمک کنید تا وقوع بحران را درک کنند، باید با آنها صادق باشید؛ بدون اینکه به طور غیر واقعی درباره شرایط خوش‌بین یا بدبین باشید. این صداقت به شما کمک می‌کند تا رابطه‌ای محکم و قابل اعتماد با کودکتان برقرار کنید.

اجازه دهید تا کودکان هم کمک کنند.

هنگام وقوع بحران و بلایای طبیعی همه کودکان می‌توانند کاری برای کمک به بهبود شرایط انجام دهند. هنگامی که آنها کار هرچند کوچکی را که به آنها واگذار شده است، انجام می‌دهند، احساس می‌کنند بخشی از راه‌حل هستند، نه اینکه خود مشکل باشند. هنگامی که کودکان در حال کمک به شما هستند، آن‌ها را تحسین کنید و بگذارید این را بفهمند. افزون بر این، اجازه دهید تا جای ممکن کودکان در تصمیم‌گیری‌های هرروزه درباره بحران پیش‌آمده شرکت کنند. به این وسیله آنها می‌آموزند که چگونه چه در این موقعیت بحرانی و چه در زندگی آینده، شرایط را کنترل کنند.

به کودکان اطمینان و قوت‌ قلب دهید.

کودکانی که وقوع بحران و بلایای طبیعی را در زندگی خود تجربه کرده‌اند، درباره آینده نگران هستند. آنها سردرگم هستند که آیا به اندازه کافی پول برای لباس و غذا خواهند داشت و اینکه آیا خانواده آنها مجبور به کوچ و مهاجرت خواهند شد یا خیر. هنگامی که کودک شما از آینده می‌پرسد، تلاش کنید که همچنان که پاسخ شما صادقانه است، احساس امنیت را نیز در او ایجاد کند.

هنگامی که کودکان مضطرب هستند، معمولا احساسات خود را با کارهایی که انجام می‌دهند، نشان می‌دهند نه با کلمات. اغلب نیز کارهای آن‌ها پرخاشگرانه و نامناسب است. به عنوان مثال کودکان خردسال ممکن است دچار مشکل شب ‌ادراری شوند. کودکانی که به مدرسه می‌روند ممکن است در مدرسه یا در زمین بازی دعوا کنند و نوجوانان نیز آسیب ‌زننده شوند که رفتارهای خطرناک از خود بروز می‌دهند. برخی کودکان ممکن است رفتار نامناسب خود را تنها با هم‌سالان یا در مدرسه داشته باشند و در خانه به نظر خوب بیایند.

همه این رفتارها در پاسخ کودکان به اضطراب و تنش، طبیعی هستند. اگر کودک شما به گونه‌ای متفاوت عمل می‌کند یا به روش‌ها غیرقابل قبول رفتار می‌کند، تلاش کنید تا به او احساس آرامش، اطمینان و قوت قلب دهید. توجه داشته باشید که او در این زمان به توجه و محبت بیشتر از سوی شما نیاز دارد.

رفتار ناشی از اضطراب کودکان خردسال در مواجهه با بحران

-شب‌ ادراری

-وابستگی بیش از حد و گریه کردن

-کابوس شبانه

-دل‌درد

-ترس

رفتار ناشی از اضطراب کودکان بزرگتر در مواجهه با بحران

-دعوا کردن و کتک‌کاری و دیگر رفتارهای خشونت‌ آمیز

-دوری‌ گزینی از گروه هم‌سالان و خانواده

-دشواری در تمرکز و توجه

-عملکرد ضعیف در مدرسه

-رفتارهایی که مخالف معمول است: کودکان محافظه‌کار، بی‌پروا می‌شوند؛ کودکان اجتماعی، گوشه‌گیر می‌شوند.

-تغییر وزن شدید

-اطاعت و پیروی شدید

-خستگی

مراسم‌ها و برنامه‌های معمول خانوادگی، احساس ثبات را در کودکان ایجاد می‌کند. تا جای ممکن تلاش کنید تا برنامه‌ها و مراسم‌های خانوادگی را پس از وقوع بحران و بلایای طبیعی همچنان حفظ کنید و انجام دهید. این‌ ها مراسمی غیر معقول نیستند؛ این‌ ها کارهایی هستند که به سادگی می‌توانید در کنار دیگر اعضای خانواده انجام دهید.

این برنامه‌ها می‌تواند برای تمامی اعضای خانواده یک شام خانوادگی در کنار هم یا برگزاری یک آیین مذهبی باشد. برای کودکان خردسال نیز می‌تواند خواندن کتاب یا بازی با اسباب‌ بازی مورد علاقه در رختخواب باشد. همچنین برای کودکان بزرگتر می‌تواند دیدن برنامه محبوب تلویزیونی یا سپری کردن زمانی برای صحبت با دوستان با تلفن باشد. اگر این فعالیت‌ها به کودک شما کمک می‌کند تا احساس بهتری داشته باشد، کودکتان را تشویق به انجام یا شرکت در آن کنید.

دکتر «میلاد احمدی مرزاله» عضو هیات علمی گروه سلامت در بلایا و فوریت ها، دانشکده مدیریت و اطلاع رسانی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شیراز