پدیده‌ی خستگی ناشی از هشدار به‌ عنوان یک دغدغه‌ی رو به افزایش در حوزه‌ هایی چون مراقبت‌ های درمانی، امنیت سایبری و بخش مالی شناخته می‌شود. در واقع هر سازمانی که به پایش مستمر و لحظه‌ای وابسته باشد، در معرض آن قرار دارد. این وضعیت معمولاً در شرایط کاری طولانی‌ مدت و محیط‌ های پرتنش بروز می‌کند. بخش عمده‌ای از اعلان‌ ها توسط سامانه‌ های نظارتی، ابزارهای امنیتی و سیستم‌ های پشتیبان تصمیم‌گیری بالینی تولید می‌شوند.

این مشکل صرفاً یک چالش مدیریتی نیست، بلکه ابعاد روان‌ شناختی جدی نیز دارد. پژوهش‌ ها نشان داده‌اند که تحریک مداوم و بیش از حد مانند «هشدار های پی‌ در پی» می‌تواند ذهن را به سمت واکنش‌ های سریع و غیر تحلیلی سوق دهد و توانایی پردازش عمیق اطلاعات را کاهش دهد.

زمانی که متخصصان، از جمله پزشکان یا کارشناسان امنیت، به‌ طور مکرر با پیام‌ های تکراری و غیر ضروری مواجه می‌شوند، به تدریج نسبت به آنها بی‌ تفاوت شده و واکنش نشان نمی‌دهند. این کاهش حساسیت شناختی در بخش‌ های حیاتی مانند مراقبت‌ های ویژه ممکن است جان بیماران را به خطر اندازد و در مراکز عملیات امنیتی پیامدهای فاجعه‌ آمیز به دنبال داشته باشد.

نادیده گرفتن هشدار های مهم یا حیاتی می‌تواند منجر به تأخیر در واکنش‌ ها و تضعیف اعتماد به سامانه‌ های هشدار و امنیت شود. چه داده‌ های حیاتی از مانیتور های پزشکی باشد و چه اطلاعات تهدید از دیواره‌های آتش، انبوه اعلان‌ های غیر ضروری در نهایت باعث خاموشی یا بی‌ توجهی به هشدارهای واقعی می‌شود؛ وضعیتی که می‌تواند پیامدهای بسیار خطرناک و جبران‌ ناپذیر به همراه داشته باشد.

چرا خستگی ناشی از هشدار خطرناک است؟

پدیده‌ی خستگی ناشی از هشدار یک تهدید واقعی است و تنها در حد نظریه باقی نمی‌ماند. آثار آن در حوزه‌های مختلف از جمله ایمنی بیمار، امنیت اطلاعات، کارکردهای عملیاتی و حتی رعایت مقررات به وضوح مشاهده می‌شود. زمانی که متخصصان با حجم بالایی از اعلان‌ها رو به‌ رو می‌شوند، اعتمادشان به سامانه‌ های هشدار کاهش یافته و در نتیجه بسیاری از پیام‌ ها را نادیده می‌گیرند، پاسخ‌ دهی را به تعویق می‌اندازند یا به‌ طور کامل رد می‌کنند.

در بخش سلامت، این وضعیت بسیار خطرناک است؛ زیرا بی‌ توجهی به هشدار های حیاتی می‌تواند به خطاهای پزشکی، کاهش سطح ایمنی بیماران و اختلال در روند درمان منجر شود.

همین الگو در امنیت سایبری نیز تکرار می‌شود. سامانه‌ های امنیتی روزانه هزاران، و گاهی ده‌ ها هزار هشدار تولید می‌کنند. این حجم انبوه باعث کندی واکنش‌ ها و افزایش احتمال نفوذ یا نقض داده‌ها می‌شود.

حتی مهاجمان سایبری از این ضعف بهره‌ برداری کرده‌اند. آنها با ایجاد سیل عظیمی از رویداد های کم‌ اهمیت، تحلیلگران را دچار سر در گمی کرده و فعالیت‌ های مخرب خود را در میان این آشوب پنهان می‌کنند. این روش که به نام «طوفان هشدار» شناخته می‌شود، یکی از تاکتیک‌ های رایج برای بی‌ اثر کردن سامانه‌ های دفاعی است.

مبارزه با خستگی ناشی از هشدار چگونه است؟

 برای کاهش خستگی ناشی از هشدار، باید به جنبه‌ های فنی و انسانی توجه کرد. چند روش مهم عبارتند از:

-آموزش و آگاهی:

 کارکنان باید بدانند خستگی هشدار چیست و چه پیامدهایی دارد. آموزش عملی درباره نحوه تشخیص هشدار های حیاتی و مدیریت اعلان‌ های غیر ضروری، باعث افزایش دقت و اعتماد می‌شود. ایجاد فرهنگ «کیفیت پاسخ» به جای «سرعت پاسخ» باعث می‌شود افراد هشدار ها را جدی‌ تر و دقیق‌ تر بررسی کنند.

-مدیریت بار کاری و استراحت:

 خستگی هشدار اغلب در شیفت‌ های طولانی و پرتنش رخ می‌دهد. تقسیم وظایف، چرخش شیفت‌ها و زمان‌ های استراحت کافی، تمرکز کارکنان را حفظ می‌کند.

-طراحی درست از ابتدا و مشارکت کارکنان در طراحی سیستم‌ ها: وقتی کاربر نهایی (پزشک، پرستار یا تحلیلگر امنیت و..) در طراحی و تنظیم هشدارها دخیل باشد، سیستم‌ ها با نیاز واقعی هماهنگ‌ تر می‌شوند. این مشارکت باعث افزایش حس مالکیت و اعتماد به سیستم هشدار می‌شود.

-استفاده از فناوری‌ های نوین:

هوش مصنوعی و یادگیری ماشین می‌توانند در فیلتر کردن هشدار های غیر ضروری و ارائه اعلان‌ های دقیق‌ تر نقش مهمی داشته باشند.

خستگی هشدار فقط فنی نیست؛ فشار روانی ناشی از اعلان‌ های مداوم می‌تواند فرسودگی شغلی ایجاد کند. مشاوره، کارگاه‌ های مدیریت استرس و ایجاد محیط کاری آرام‌تر، به کاهش این فشار کمک می‌کند.

دکتر «آزیتا یزدانی»، دانشیار انفورماتیک پزشکی و عضو هیات علمی گروه فناوری اطلاعات سلامت دانشکده مدیریت و اطلاع رسانی پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی شیراز