همه ما یک هوا را تنفس می کنیم و یک جو داریم که به محافظت ما نیاز دارد. روز هوای پاک فراخوانی است برای همه، از دولت ها و مشاغل گرفته تا جامعه مدنی و افراد، از سراسر کره زمین تا تمامی کشورها، از تمامی جوامع تا تمامی افراد، تا برای کاهش آلودگی هوا و تغییر سبک زندگی خود اقدام کنند. 29 دی‌ماه روز ملی هوای پاک در کشور ایران است و شعار آن حقوق عامه و اراده ملی است. حقوق عامه ای که سرشار از حقایقی است که چه بسا بسیاری از ما از آنها باخبر باشیم و بی خیال!

حقایق کلیدی چون:

آلودگی هوا بزرگترین خطر زیست محیطی برای سلامت عمومی در قاره آمریکا است.99 درصد از مردم این سیاره در حال حاضر هوای آلوده تنفس می کنند.

سالانه 7 میلیون نفر به دلیل آلودگی هوا جان خود را از دست می دهند که 90 درصد آنها در کشورهای کم درآمد و متوسط ​​هستند. نیاز به هوای پاک مثل همیشه مهم است.

قرار گرفتن در معرض سطوح بالای آلودگی هوا می تواند پیامدهای نامطلوب مختلفی برای سلامتی ایجاد کند. خطر ابتلا به عفونت های تنفسی، بیماری های قلبی، سکته مغزی و سرطان ریه را افزایش می دهد. چنین تأثیراتی عمدتاً آسیب پذیرترین جمعیت، کودکان، سالمندان و زنان را تحت تأثیر قرار می دهد.

آلودگی هوای خانگی با احتراق ناکارآمد سوخت‌های جامد مرتبط است و نفت سفید یکی از عوامل خطر زیست‌محیطی پیشرو برای مرگ و ناتوانی در جهان است.

نامگذاری روز هوای پاک جهت یادآوری مسأله و اهمیت آن است و قطعا این نیست که صرفا در این روز مراقبت و محافظت داشته باشیم از هوای پاک! هوای پاک امری ممتد عین نفس کشیدن است که ثانیه به ثانیه باید تحت مراقبت و محافظت قرار گیرد.

محافظتی همگانی و مردم محور که باید بطور فعال ساماندهی شود. در این راستا یکی از مهمترین گروه هدف و پرخطر آلودگی هوا، کودکان و دانش آموزان هستند که باید به محور تشکیل کانون های هوای پاک تبدیل شوند. تمامی مدرسه ها، مهدکودک و مراکز آموزش تکمیلی در کشور باید مهد کانون آلودگی هوا قرار گیرند. مدارس نقش بسیار مهمی در مقابله با آلودگی هوا دارند: کودکان به ویژه در برابر تأثیرات آلودگی هوا آسیب پذیر هستند، زیرا اندام ها و سیستم ایمنی آنها هنوز در حال رشد است. بسیار مهم است که آنها در مدرسه، خانه و بیرون از خانه هوای تمیز تنفس کنند. 

تعریف چارچوب هوای پاک برای مدارس برای کمک به هر مدرسه برای ایجاد یک برنامه اقدام هوای پاک مناسب برای مقابله با آلودگی هوا در داخل و اطراف مدرسه. به‌علاوه، ما متوجه می‌شویم که دانش‌آموزان و جامعه مدرسه‌شان چه تأثیری می‌توانند داشته باشند وقتی نقش خود را ایفا کنند و برای خیابان‌های بهتر، تمیزتر و سالم‌تر مبارزه کنند.

کیفیت هوا، زندگی انسان را تحت تأثیر قرار می دهد. همانگونه که وضعیت آب و هوا روز به روز و حتی ساعت به ساعت تغییر میکند، کیفیت هوا نیز میتواند متغیر باشد. مدیریت پایش و نظارت بر کیفیت هوا در شهرهای بزرگ

دادههای مربوط به کیفیت هوا را به شاخص کیفیت هوا تبدیل میکند و اطلاعات مورد نیاز را در اختیار عموم مردم قرارمی دهد. بنابراین شاخص کیفیت هوا یک ابزار کلیدی جهت آگاهی از کیفیت هوا، نحوه اثر آلودگی هوا بر سلامت وروشهای محافظتی در برابر آلودگی هوا است. به طور کلی شاخص کیفیت هوا جهت گزارش روزانه کیفیت هوا است. این شاخص مردم را از کیفیت هوا (پاک بودن یا آلوده بودن آن) آگاه میسازد و اثرات سلامتی مرتبط با آن را ارایه میکند. به عبارت دیگر شاخص کیفیت هوا به اثرات سلامتی ناشی از مواجهه با هوای آلوده (ناسالم) میپردازد.

شاخص کیفیت هوا ( AQI ) برای پنج آلاینده اصلی هوا یعنی ذرات معلق، دیاکسیدنیتروژن، ازن سطح زمین، منوکسیدکربن و دیاکسیدگوگرد محاسبه میشود. دستورالعمل حاضر جهت محاسبه شاخص کیفیت هوا برای طوفان های گرد و غباری در شهرهای تحت تاثیر نیز می باشد.

به منظور درک آسان، شاخص کیفیت هوا ) AQI ( به شش دسته طبقه بندی شده است که هر دسته را به سطوح مختلف سلامت انسان مربوط می سازد؛ این شش دسته به شرح ذیل است:

پاک (Good) : میزان AQI در این حالت بین 0 و 50 است. در این شرایط کیفیت هوا رضایت بخش و دارای ریسک ناچیز و یا فاقد ریسک برای سلامتی است. این حالت با رنگ سبز نشان داده می شود.

قابل قبول (Moderate) : میزان AQI در این حالت بین 51 تا 100 است. کیفیت هوا در این شرایط قابل قبول است؛ اگرچه آلودگی در این سطح ممکن است برای تعداد بسیار کمی از افراد با ملاحظات بهداشتی خاص همراه باشد. در این شرایط افرادی که نسبت به ذرات معلق، دی اکسیدنیتروژن و ازن حساسیت ویژهای دارند ممکن است علائم تنفسی در آنها مشاهده شود. این حالت با رنگ زرد نشان داده می شود. در کشور ما به این حالت وضعیت "سالم" نیز اطلاق می شود.

ناسالم برای گروههای حساس (Unhealthy for sensitive groups) : میزان AQI در این حالت بین 101 و 150 است. بعضی از افراد گروههای حساس در این شرایط ممکن است اثرات بهداشتی منتسب به آلودگی هوا را تجربه کنند اما عموم مردم تحت تأثیر قرار نمیگیرند. این حالت با رنگ نارنجی نشان داده می شود.

ناسالم (Unhealthy): میزان AQI در این حالت بین 151 و 200 است. در این شرایط هر فردی ممکن است اثرات بهداشتی منتسب به آلودگی هوا را تجربه کند. اعضای گروههای حساس بیش از سایرین اثرات جدی را بر سلامت خود تجربه میکنند. این حالت با رنگ قرمز نشان داده می شود.

بسیار ناسالم (Very unhealthy) : میزان AQI در این حالت بین 201 تا 300 قرار دارد و بدین معنی است که در این شرایط هر کسی ممکن است اثرات جدی بهداشتی منتسب به آلودگی هوا را تجربه کند. این حالت با رنگ بنفش نشان داده می شود.

خطرناک (Hazardous) : میزان AQI در این حالت از 300 بالاتر است و اخطاری جدی برای سلامت انسان است. در این وضعیت تمام افراد جامعه تحت تأثیر اثرات بهداشتی جدی منتسب به آلودگی هوا قرار می گیرند. این حالت با رنگ خرمایی نشان داده می شود.

«دکتر میلاد احمدی مرزاله»، عضو هیئت علمی گروه سلامت در بلایا و فوریت ها، دانشکده مدیریت و اطلاع رسانی پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی شیراز