سلاح های شیمیایی و میکروبی به طور سنتی به عنوان سلاح های جنگی استفاده می‌شدند، اما از جنگ جهانی دوم به بعد، استفاده از این سلاح ها به یک بحران جهانی تبدیل شده است. امروزه، علاوه بر حق بشریت، انتشار سلاح‌های شیمیایی و میکروبی به طور گسترده در نظرات دموکراتیک جهانی مبارزه با سلاح های این دست محسوب می‌شود.

سلاح های شیمیایی شامل گازها، ترکیبات مسموم‌کننده و سموم و... هنگام استفاده در جنگ، این سلاح ها می‌توانند به شدت به افراد و محیط زیست صدمه بزنند. از طرفی، سلاح های میکروبی شامل باکتری‌ها، ویروس‌ها و انواع دیگری از میکروارگانیسم‌های زیستی است که به صورت ذاتی خطرناک هستند.

با توجه به افزایش قابل توجه استفاده سلاح های شیمیایی و میکروبی در قرن بیست و یکم، برخی از کشورها در جهان فشار بیشتری به ایجاد قوانین و مقرراتی اعمال کرده‌اند تا استفاده از این سلاح های مرگبار را محدود کنند. این اقدامات خود تا حد زیادی بهبودی در وضعیت بشریت را به همراه داشته‌اند، ولی هنوز نیاز به قوانین و مقررات جدیدی در خصوص تولید، نگهداری و استفاده از سلاح های شیمیایی و میکروبی وجود دارد.

کشور ما ایران نیز به عنوان یکی از کشورهای متاثر از سلاح های شیمیایی و میکروبی، تلخ ترین تجربه تاریخی را در حملات شیمیایی منطقه سردشت در جنگ ایران-عراق تحمل کرد. با وجود کنوانسیون‌ها و قوانین بین‌المللی، وسیع ترین حملات شیمیایی در جنگ هشت ساله ایران و عراق رخ داد. به طوری که گزارش ها حاکی از آن است که در حال حاضر 3400 نفر جانباز شیمیایی در ایران وجود دارد. رژیم وقت عـراق، در هشت تیر 1366، سردشـت شـهر کوچـک در شمال غرب ایـران واقـع در اسـتان آذربایجـان غربـی، را توسط چهار بمب۲۵۰ کیلوگرمی سولفورموستارد ، بمباران کرد. این بمباران شیمیایی منجر به مصدومیت حدود  ۴۵۰۰ نفر شد.

این بمباران شیمیایی در سردشت منجر به مرگ و مجروح شدن عده زیادی شد و عوارض زیادی بر جا گذاشت. از عوارض استفاده از بمباران شیمیایی سردشت می توان به سوختگی شدید پوستی، آسیب چشمی و مشکلات تنفسی اشاره کرد. در جنگ ‌هایی که سلاح شیمیایی استفاده شده آسیب‌ های ناشی از استرس روان شناختی بیش از هر بیماری دیگری است. بعد از بمباران شیمیایی، افراد آسیب دیده بر اساس بررسی‌ های صورت گرفته دچار برونشیت مزمن، آسم، عوارض پوستی، مشکلات مربوط به باروری و غیره می شوند. علاوه بر این مشکلات روحی و روانی بعد از بمباران شیمیایی به گونه ای است که کیفیت زندگی را در آنها کاهش می‌دهد. به طوری که شیوع افسردگی در شهرهای جنگ زده بیشتر است. تعــداد زیادی از جانبــازان شــیمیایی، بــه طیف گسترده ای از بیماری های جسـمانی و اخـتلالات روانـی مبـتلا شدند.

بنظر می‌رسد که به دلیل پیچیدگی موضوع مبارزه با سلاح های شیمیایی و میکروبی، هیچ فرد، کشور و سازمانی نمی تواند به تنهایی این چالش جهانی را حل کرده و تلاش‌های همکاری بین المللی برای مقابله با این چالش مهم، بسیار ضروری است. در  این راه تصویب مقررات و کنوانسیون های جهانی و همچنین روند عزم‌های جهانی در خصوص مبارزه با این سلاح ها می تواند گام مهمی در جهت کنترل این چالش بزرگ باشد.

در پی تلاش‌هایی که برای جلوگیری از ساخت، تولید، انبار کردن و کاربرد جنگ‌ افزارهای شیمیایی و میکروبی صورت گرفت، پیمانی در سال 1972 به امضا رسید که بر پایه آن، دولت ‌های امضا کننده پایبند شدند که تحت هیچ شرایطی جنگ افزارهای بیولوژیک را فرآوری و انبار نکنند و از گسترش آن خودداری ورزند.

در کشور ما نیز، با پیشنهاد مردم سردشت در انجمنی با نام «انجمن دفاع از قربانیان شیمیایی سردشت» سالروز حمله شیمیایی به سردشت مصادف با هشت تیر به عنوان روز مبارزه با سلاح‌های شیمیایی و میکروبی نام گذاری شد.

استفاده از روز مبارزه با سلاح های میکروبی و شیمیایی به عنوان رویدادی برای افزایش آگاهی عمومی از خطرات استفاده از این سلاح ها، و همچنین بازیابی عمیق تر اقدامات جهانی در راستای کنترل و مدیریت این چالش میتواند باشد. مقابله با این چالش اولویت بالایی دارد و تنها با همکاری و هماهنگیهای بین المللی و افزایش هماهنگی بین دولتها و سازمانهای مختلف، می توان به این موضوع پاسخگویی کرد و به دنبال بازگشت به یک دنیای بهتر شد.

دکتر «میلاد احمدی مرزاله» عضو هیات علمی گروه سلامت در  بلایا و فوریت ها، دانشکده مدیریت و اطلاع رسانی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شیراز