طبیعت در طول تاریخ چهرة خشن خود را با پدیده های ویرانگر مثل سیل، آتشفشان، طوفان، گردباد ، زمین لرزه و زمین لغزه و ...... نشان داده است . این بلایا و خطرات ، بخشی از زندگی انسان بوده و همواره انسان را تهدید می کند شواهد نشان می دهد که در بین این بلایای طبیعی خسارات جانی و مالی ناشی از سیلاب بیش از سایر سوانح طبیعی و از طرفی وقوع این پدیده به طور مرتب در حال افزایش و خسارات ناشی از آن با همة مراقبت هایی که انجام می گیرد ، بیشتر می شود. سیل شایع ترین بلایای طبیعی در همه قاره ها بوده است میزان مرگ ناشی از سیل بیشترین میزان را در بین بلایای طبیعی به خوداختصاص داده است.

طبق مطالعات انجام شده در سالهای اخیر سیل خسارت فراوانی بروی اقتصاد کشورهای آسیایی، افزایش مهاجرت، افزایش گرسنگی،کاهش رشد اقتصادی، افزایش هزینه های سلامتی، افزایش بیماریهای روانی شده است. طبق گزارشات اخیر ایران به دلیل سیل های اخیر بیش از صدها میلیون دلار خسارت اقتصادی، 70نفرکشته، 1900شهرو روستا تحت تاثیر، 86000 هزار نفر در پناهگاهها وارد شده است. بلایای طبیعی مانند سیل می تواند آلودگی میکروبی آبهای سطحی را به میزان قابل توجهی افزایش دهد. دیگر مشکلات کیفیت آب پس از یک بلا شوری و آلودگی آب با انتشار مواد خطرناک می باشد . مواد خطرناک مانند رادیونوکلئید ها پس از زلزله 2011 ژاپن در منابع آب شناسایی شدند.

توصیه های لازم در مواجهه با سیل:

· اولین توصیه در مواجهه با سیلاب توجه به هشدارهای سازمان هواشناسی و دستورالعملهای منطقه ای است. بر اساس تجربیات کسب شده بهتر است در هنگام شروع سیل تمام افراد در منزل خود بمانند و بیرون نروند چون خطر بیرون رفتن بیشتر از ماندن در منزل است. البته این در صورتی است که افراد نسبت به استحکام ساختمانی که در آن زندگی می کنند یقین حاصل کرده باشند.علاوه بر این توصیه می شود قبل از وقوع سیل به اندازه کافی غذا، آب و لوازم ضروری بهداشتی در منازل خود نگهداری کرده و برای گذران زندگی از طبقات بالای ساختمان ها استفاده کنند.

· همچنین در صورتی که ساکنان مناطق سیل خیز ، وقوع سیل را پیش بینی نکرده یا سرعت بالا آمدن آب به قدری است که فرصت جمع آوری و حمل اشیاء گران بهاء را ندارند باید این اشیا را به سطوح فوقانی مثل طاقچه ها انتقال دهند. علاوه بر این، در صورتی که سیل و طوفان بسیار شدید وجود داشت یا احتمال تخریب سقف می رفت، از رفتن به قسمت های میانی پشت بام و نیز پشت بام های شیب دار خوددداری شود.ذکر این نکته را نباید از خاطر برد که سیل می تواند زیر سازی ساختمان ها را ضعیف کرده و ساختمان های تضعیف شده را بسیار زود ویران کند به همین دلیل همواره تاکید می شود ساکنان این مناطق از استحکام منزل خود یقین داشته باشند.بر اساس این گزارش ، همواره تاکید می شود تمامی افراد ساکن در مناطق مذکور ، در هنگام ورود آب به خانه ، به سطح آب در محیط اطراف خود توجه داشته باشند تا بتوانند تخمینی از بالا آمدن سطح آب و میزان پیشرفت سیل داشته باشند.نکته دیگر اینکه تا زمانی که از سلامت منابع آب یا آب لوله کشی اطمینان حاصل نکرده اند از آب ذخیره شده استفاده نکنند. ضمن اینکه اگر می خواهند به طور موقت از منزل خارج شوند به میزان کافی آب و مواد خوراکی و وسایل ضروری و در کنار آن پوشاک و البسه کافی همراه خود ببرند چرا که هر لحظه امکان دارد در هنگام بروز سیل تا چند روز مجبور به بیرون ماندن از خانه و زندگی در محیط باز باشند.

· افرادی که در هنگام بروز سیل بیرون از منزل هستند باید هنگام عبور از میان آب، بسیار مراقب باشند چرا که حتی ارتفاع 15 سانتی متری آب با جریان شدید کافی است تعادل انسان را بر هم زند. بنابراین می توان در صورت امکان، از یک تکه چوب جهت تخمین مسیر پیرامون خود و سطح زیر آب استفاده کرد. همچنین همواره تاکید می شود از تردد در نزدیک سدها و آب بندها باید جدا خودداری شود.

· ضمن اینکه باید تماس خود را با آب باقیمانده از سیل به حداقل رساند زیرا احتمال آلودگی شدید آب های روان ناشی از سیل زیاد است و سهل انگاری در این زمینه می تواند عواقب بسیار بدی را به دنبال داشته باشند.بنابراین ، برای بهره گیری از یک نیروی خود امدادی در میان خانواده و کاهش خطرات ناشی از وقوع سیل در مناطق مختلف کشور باید در هنگام وقوع این گونه حوادث رعایت نکات فوق مد نظر قرار گیرد.

دکتر میلاد احمدی مرزاله، عضو هیئت علمی گروه سلامت در بلایا و فوریت های دانشکده مدیریت و اطلاع رسانی پزشکی