توصیه امام خمینی (ره) به رعایت اخلاق و تخلق به اخلاق الهی و همچنین آرزوی داشتن جامعه ای بر محور اخلاق اسلامی، حقیقتی است که همگی به آن اذعان داریم .

 امام متذکر می شوند ممکن است دانستن برخی از علوم ارزشمند باشد، اما علم اخلاق اینگونه نیست یعنی دانستن آن علم  و آگاهی از ارزش های اخلاقی از کمالات انسان محسوب نمی شود. این علم وقتی مفید خواهد بود که در رفتار و کردار انسان ظهور پیدا کند. البته حصول این امر مهم به معرفت توام با عمل و یا به عبارت دیگر عمل آگاهانه و خردمندانه نیازمند است.

 ابتدا انسان با کمک عقل که هدیه خداوند به انسان است می تواند حقایق هستی را ادراک کند و به مرتبه علم و آگاهی برسد  ولی برای  تخلق به اخلاق الهی و خدا صفتی، علم تنها کافی نیست و  وقتی مفید می شود که آن حقیقت معلوم، با قلم عقل به صفحه قلب  نگاشته شود و به مرحله ایمان برسد و در عمل ظهور یابد، زیرا  لازمه ایمان، عمل است .

در این قسمت به برخی از  ویژگی های  اخلاقی که  امام آن را مطلوب  می دانستند و می تواند تاثیرات مثبتی در جامعه  داشته باشد اشاره می کنیم.

1-توجه به خود در عین توجه به خداوند

2-خود شناسی و معرفت نفس

3- داشتن عزت نفس در عین تواضع

4- شکوفایی هویت الهی انسان

5- استقلال فردی در عین همبستگی اجتماعی

انسان از توجه به خود، به خدای خویش که آفریننده اوست متوجه می شود. هر انسانی با هر بینش و معرفتی  به وجود فیزیکی خود توجه می کند و خود را موجودی زنده می بیند که به اموری محتاج است. آرزوها و آمالی دارد، طالب کمالاتی است، در زندگی دیگران تاثیر دارد و دیگران  نیز در زندگی او نیز تاثیر گذارند . پرسش هایی مانند اینکه من چیستم و کیستم وچه توانائی هایی دارم ؟ برای او حاصل می شود.

از شناخت نفس خود نیز به معرفت رب و پرورش دهنده خود متوجه می شود. و با شناخت نفس و قوای متکثر آن در عین بساطت، به حضور خداوند در عین غیب بودن و داشتن جلوات متکثر در عین وحدت ذاتی، پی می‏ برد  و حقیقت جمله "کثرت در وحدت و وحدت در کثرت" عارفان  را در می یابد .

امام علی (ع) فرمودند: نسبت به نفس خویش  نادان مباش زیرا کسى که به شناخت خویش نادان است به همه چیز نادان است.

 در روایت دیگرى  شناخت نفس را مایه رستگاری و عدم شناخت نفس را عامل گمراهی  دانستند و فرمودند: کسى که نفس خود را نشناسد از راه رستگارى دور مى‌شود و به گمراهى و نادانی ها مبتلا مى‌شود.

 از این ‏رو معرفت نفس و سپس پرورش و تربیت  آن  از دیدگاه بزرگان  ریشه همه فضیلت‌ها  و اصل و اساس سعادت انسان است،  زیرا  موجود ‌مجهول‌ و ناشناخته  نمی تواند  مورد تربیت انسان قرار گیرد. اگر آدمی خود را بشناسد، و باور کند که سایه و جلوه حقیقت مطلق است به گفته امام علی‌ (ع) خویشتن را با امور فناپذیر ‌خوار‌ نمی گرداند.

 امام خمینی  معتقدند هنگامی انسان می تواند به درک  خدایی که  "مطلق کمال"  است نائل شود و او را شهود کند که  "هیچ بودن" خود را دریابد و این مهم  هنگامی دست می دهد که  بتواند با سلوک عاشقانه  از جاذبه ملک و ملکوت و جبروت  وحجاب عقل رها شود.

در اندیشه امام (ره)، تخلق به اخلاق الهی، متصف شدن به همان مهرورزی و نثار محبت و رحمتی است که خداوند در همه حال به مخلوقات خود دارد. در این ساحت  سخن از غیر خدا گفتن و نگریستن به غیر محبوب خطا و گناه است. زیرا چنین عاشقی غیر از معشوق و معبود مطلق  غیری نمی بینند که بخواهد از او یاد کند. او واله و شیدای محبوب خویش است.

جامعه ای با حضور چنین انسانهایی آرزوی امام خمینی (ره) بود و انقلاب اسلامی  را زمینه ساز چنین جامعه ای تصور می کردند. از این رو در بیشتر صحبتهایشان از خود سازی و رعایت  چنین اخلاقی  صحبت می کردند که  بتواند به پرورش هویت الهی انسان بینجامد و  موجب عبودیت انسان شود.

 دکتر«خسرو کشاورز» معاون فرهنگی دانشجویی دانشکده مدیریت و اطلاع رسانی پزشکی